នុងទេវកថាវិទ្យាឥណ្ឌូ-ខ្មែរ
ប្រភេទនាគត្រូវបានកំណត់ដោយចំនួនក្បាល។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសោត
នាគទាំងនោះសុទ្ធសឹងតែមានឈ្មោះខុសៗគ្នាទាំងអស់។
វត្តមានរបស់នាគទាំងនោះ
ត្រូវបានគូសបញ្ជាក់តាមរយៈវិស័យសិល្បៈមុនដំបូងបង្អស់
នៅអំឡុងស.វទី ១-៣ នៃគ.ស
ជាសម័យកាលដែលប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលវប្បធម៌ឥណ្ឌា។
និមិត្តរូបនៃសត្វនាគទាំងនោះ
មិនមែនពាក់ព័ន្ធតែទៅនឹងវិស័យសិល្បៈស្ថាបត្យកម្មប៉ុណ្ណោះទេ
ប៉ុន្តែក៏ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងជំនឿសាសនា រវាងព្រហ្មញ្ញសាសនា
ទាំងព្រះពុទ្ធសាសនាផងដែរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត គប្បីជម្រាបផងដែរថា
នាគគ្រប់ប្រភេទទាំងនោះ ដែលជាសត្វអច្ឆរិយដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ
ត្រូវបាននាំចូលពីឥណ្ឌា ចូលក្នុងប្រទេសខ្មែរបុរាណ ដែលចិនហៅថា
ហ្វូ-ណន (នគរភ្នំ) តាមរយៈលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា។
ក- នាគបែបព្រាហ្មណ៍និយម
១- នាគអនន្ត
ជានិមិត្តរូបនៃទឹក ។ខ្មែរច្រើនតែតំណាងនាគអនន្ត ក្បាលប្រាំ
ក្នុងទេវកថាវិទ្យាឥណ្ឌូ-ខ្មែរ ទាក់ទិនទៅនឹងការបង្កើតលោក។
ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ដ៏អស្ចារ្យនេះ នាគអនន្ត
គឺជាគ្រែផ្ទុំរបស់ព្រះវិស្ណុ ឬនារាយណ៍ នៅលើមហាសមុទ្រនៃបុព្វកាល។
គំនូរ
ក្បាច់ផ្តែរ រចនាប័ថ្មព្រៃក្មេង ស.វទី ៧ (Cf. J. Boisselier,
1966) ចម្លាក់ផ្តែរ ព្រះវិស្ណុ ផ្ទុំលើនាគអានន្ត ប្រាសាទកំពែងធំ
ស.វទី ១១ ខេត្តស៊ីសាកេត និងនាគអនន្តហ៊ុំព័ទ្ធស្រះ ប្រាសាទក្រោម
(មឿងតាំ) ស.វទី ១១ (ម.ត ១៩៧១ និង ១៩៩៤)
ការលំអមាត់ស្រះ (ស្រង់) ក្នុងទេវស្ថាន
ក៏ស្ថិតក្នុងបរិបទមនោគមវិទ្យានេះដែរ ព្រោះថា
សត្វនាគនេះតំណាងភាពត្រជាក់ត្រជុំ មានតួនាទីការពារទេវល័យ។
យើងមានព័ត៌មានជាប្រយោលស្តីពី
វត្តមានរបស់នាគអនន្តនេះក្នុងសម័យនគរភ្នំ
តាមរយៈសិលាចារឹកបុរេអង្គរទាក់ទិនទៅនឹងការបង្កើតលោក
ដោយព្រះនារាយ៍ ឬវត្ថុដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ។
២- នាគកល្យៈ
មានក្បាល ៧ ។នាគកល្យៈ ត្រូវបានបរិយាយក្នុងគម្ពីរមហាភារតៈ
ក្នុងឋានៈជានាគតំណាងសភាវអាក្រក់។ នាគកល្យៈ
មានបង្ហាញនៅក្បាច់ផ្តែរនៅប្រាសាទបន្ទាយស្រី នៅឆ្នាំ ៩៦៧ នៃគ.ស
ហើយបន្ទាប់មកកាន់តែញឹកញាប់ក្នុងរចនាប័ថ្មបាពួននាស.វទី ១១
នៃគ.ស។
ផ្តែរគ្រិស្ណៈ ហែកនាគកល្យៈជាពីរ រចនាប័ថ្មបាពួន ស.វទី ១១ (Cf. J. Boisselier, 1966)
សូមរំលឹកថា នាគកល្យៈ ត្រូវបានព្រះគ្រិស្ណបង្ក្រាប
ហើយហែកក្បាលរបស់វាដាច់ជាពីរកំណាត់
ក្នុងពេលដែលវាប៉ុនប៉ងបំផ្លាញជីវិតអ្នកស្រុក
ដោយធ្វើឲ្យទឹកជោរជន់លិចលង់។
៣- នាគវសុគី ឬ សេសៈ
នាគនេះ មានក្បាលដល់ទៅ៩ ហើយវាគឺជានាគពិសិដ្ឋមួយ
ដែលពពួកទេវតា និងអសុរកាយ ឬយក្ខយកខ្លួនវាធ្វើជាខ្សែពួរ
ដើម្បីកូរសមុទ្រទឹកដោះ
បើយោងតាមទេវកឋាវិទ្យានៃលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា។
សូមរំលឹកថា ឈុតកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះ មានសារសំខាន់ជាអនេក ដោយហេតុថា
តាមរយៈការកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះហើយ
ដែលលោកយើងនេះត្រូវបានបង្កើតឡើង។
យ័ន្ត
ជាសន្លឹកមាស មានឆ្លាក់នាគសេសៈ ឬវសុគី ពីលើ, រមណីយដ្ឋានដាណូយ
ខេត្តអាងយ៉ាង ស.វទី ៤-៦ នៃគ.ស និង យ័ន្តនៅណុងជួ,
ខេត្តដុងថាប, ខេត្តគៀងយ៉ាង ស.វទី ៣-៦ កម្ពុជាក្រោម (Cf. Le Thi
Lien, 2006. Hendu and Buddhist Art)
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ពពួកទេវតាក៏បានទទួលនូវទឹកអម្រិត
តាមរយៈការកូរសមុទ្រទឹកដោះនេះ ដើម្បីជីវិតអមតៈរបស់ខ្លួនផងដែរ។
ដូចនេះ នាគនេះ ត្រូវផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងទ្រឹស្តីបង្កើតលោក។
ដង
ធ្នូ ជាពស់ក្បាល ៧ នៅប្រាសាទ S1 សម្បូរព្រៃគុក សម័យចេនឡា ស.វទី ៧
(Cf. Bosselier, 1966) និងទេវកថាវិទ្យា ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការបង្កើតលោក
តាមរយៈការកូរសមុទ្រទឹកដោះ ប្រាសាទអង្គរវត្ត (ម.ត ១៩៦៩)
វត្តមានរបស់ពួកនាគវសុគី ឬសេសៈ ខាងលើនេះ
ដែលបានចាក់ឫសកែវយ៉ាងជ្រៅក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរ
បានលេចធ្លោឡើងចាប់តាំងពីស.វទី១ នៃគ.ស
ជាពិសេសចាប់តាំងពីស.វទី ៣-៤ នៃគ.ស
ដូចចម្លាក់មានចារឈ្មោះសត្វនាគនេះ
នៅម្តុំអូរកែវជាសក្ខីកម្មស្រាប់។
ខ- នាគបែបពុទ្ធនិយម
៤- នាគមុជ្ជលិន
រីឯនាគមុជ្ជលិនក្បាល ៣ ឬ ៧ វិញ
ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងព្រះជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គនោះ
ចម្លាក់នៃសត្វទីឃជាតិអាសិរពិសខាងលើនេះ
ត្រូវបានជួបប្រទះនៅក្នុងស្ថានីយ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរបុរី
និងអ៊ូរថង។
នាគ
មុជ្ជលិន ចម្លាក់ឥដ្ឋ មកពីទីក្រុងបុរេអង្គរ អ៊ូរថង
នៃសម័យនគរភ្នំ ស.វទី ២-៣ (Cf. Origion of Thai Art) និងគ្រាំអង្កាំ
ដែលផ្នែកខាងក្នុងមានឆ្លាក់ព្រះពុទ្ធអង្គឆ្លាក់នាគ អង្គរបុរី
សារមន្ទីរជាតិពិន្ធុវិទ្យាទួលគោក (ម.ត ១៩៩៦)
តាមព្រះជីវប្រវត្តិរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ យើងដឹងថា
នាគមុជ្ជលិនខាងលើនេះ បានជួយសង្គ្រោះទ្រង់ឲ្យផុតពីសេចក្តីស្លាប់
បណ្តាលពីទឹកជំនន់ ដែលបង្ករឡើងដោយមារសត្រូវ
ក្នុងខណៈដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធហៀបនឹងឈានទៅរកការត្រាស់ដឹង៕
ប្រភព http://www.cen.com.kh/culture/
